Waar veel rook is… wordt veilig vluchten lastig

Wereldwijde statistieken tonen aan dat het grootste gevaar bij brand niet het vuur is, maar de rook die zich door het gebouw verspreidt. De rook belemmert ons zicht en veroorzaakt ademhalingsproblemen, waardoor een veilige evacuatie moeilijker wordt. Bovendien vormen de roet- en aerosoldeeltjes en onzichtbare giftige gassen zoals koolmonoxide een flinke bedreiging voor onze gezondheid. Niet voor niets is rookbeheersing een essentieel onderdeel van de brandveiligheidsoplossingen in onze woon-, werk- en verblijfsgebouwen.

In geval van brand heb je maar één kans om veilig te vluchten. “Gebouweigenaren en -exploitanten hebben daarom als taak én verantwoordelijkheid om de permanente veiligheid van hun gebouwgebruikers te waarborgen”, vertelt Dirk-Jan Manders, sales- en projectmanager bij Kingspan Light + Air. “Hiervoor dienen effectieve brandveiligheidsmaatregelen getroffen te worden, die ten minste voldoen aan ons Bouwbesluit en die passen bij de locatie en het gebruik. Het gedrag en beheersen van rook speelt hierin een voorname rol, waarin ons Team Brandveiligheid graag ondersteunt. Wij adviseren, ontwerpen, leveren, installeren en onderhouden al meer dan veertig jaar rook- en warmteafvoersystemen (RWA), die zorgen dat rook en hitte effectief en efficiënt worden afgevoerd. Hierdoor blijven de goede vluchtomstandigheden voor gebouwgebruikers langer intact en hebben zij voldoende tijd om veilig te vluchten. Bovendien heeft de brandweer meer tijd om reddend op te treden en te blussen, waardoor ook het gebouw en de inhoud ervan beter zijn beschermd.”

Zoveel gebouwen, zoveel behoeften, zoveel RWA-systemen. Om de juiste systemen voor elk project te kunnen adviseren, leveren en installeren, brengt Kingspan Light + Air altijd eerst de situatie in kaart. “In nieuwbouwprojecten maken wij vaak ontwerpberekeningen, op basis van de ontwerptekeningen en conform de actuele normen”, vertelt Manders. “Dit mondt veelal uit in een advies en Programma van Eisen, waarin de eisen, het gebruik en de doelstelling van de installatie worden vastgelegd. Advies en eisen worden getoetst door het bevoegd gezag en een erkend inspectiebureau, waarna we deze graag uitwerken in een praktisch ontwerp en een gecertificeerde installatie.” In renovatie- en transformatieprojecten wordt meestal een warme opname gedaan, omdat in de meeste gevallen de gebouwtekeningen niet meer beschikbaar, volledig of actueel zijn. “Van hieruit starten we wederom met het traject van ontwerpberekeningen, Programma van Eisen en RWA-ontwerp, waarna we naar wens ook de levering, installatie en het onderhoud verzorgen.”

“Bij schone verbranding ontstaan geen giftige gassen”, benadrukt Manders. “Wanneer de rook verbrandt echter, komen wel giftige gassen vrij. Daarom is een efficiënte RWA cruciaal voor onze veiligheid.” Kingspan Light + Air biedt hier verschillende oplossingen voor. Als eerste noemt Manders de natuurlijke RWA-systemen. “Wanneer je rook effectief en op natuurlijke wijze wilt afvoeren, maak je het best gebruik van de thermische eigenschappen. Rook stijgt op en zal zich bovenin het gebouw ophopen, waar het langzaam afkoelt. Als gevolg hiervan komt de rook op een bepaald moment weer langzaam naar beneden, waar de situatie steeds bedreigender wordt. Door de rook bovenin het gebouw en met behulp van kleppenventilatoren af te voeren, worden gevaarlijke situaties voorkomen.” Natuurlijke RWA-systemen komen van origine vooral voor in de industrie, waar grote vrije gevels beschikbaar zijn om lucht toe te voeren. “Deze luchttoevoer is essentieel voor een goed functionerend natuurlijk afvoersysteem.”

In navolging van de industrie zijn natuurlijke RWA-systemen ook zeer geschikt voor atriumgebouwen, die veelal beschikken over vrije gevels voor de luchttoevoer en glasdaken voor de rook- en warmteafvoer. “Een derde belangrijke categorie zijn de galerijgevels van meerlaagse woongebouwen, die uit comfort­overwegingen steeds vaker worden dichtgezet”, aldus Manders. “Om veilig vluchten over de gesloten galerij mogelijk te maken, worden in nieuwbouwprojecten vaak brandwerende afscheidingen voorzien. In renovatieprojecten is dit lastiger en adviseren wij bijvoorbeeld gevellamellen die automatisch openen bij brand. Hierdoor ontstaat een gelijkwaardige situatie als bij een open gevel.” Maar er zijn ook situaties denkbaar waarin natuurlijke RWA onvoldoende doelmatigheid biedt. “Denk aan gebouwen waar weinig mogelijkheden zijn voor luchttoevoer of waar de wind grote invloed kan hebben op de werking van de RWA-eenheden. Hier bieden mechanische RWA-systemen het juiste antwoord.” 

Een populaire oplossing voor RWA is ook de rookcompartimentering en het stuwen van rook in bijvoorbeeld parkeergarages. Op deze markt wil Kingspan Light + Air zich nog meer dan voorheen gaan focussen. “In Nederland staan diverse bovengrondse parkeergarages en mobiliteitshubs, waarin rook en warmte op een natuurlijke wijze kan worden afgevoerd”, weet Manders. “Het gros van de parkeergarages echter bevindt zich onder het maaiveld, waardoor een mechanische oplossing met schachten en stuwdrukventilatoren noodzakelijk is.” Kenmerkend voor parkeergarages is de lage verdiepingshoogte. “RWA-systemen lenen zich bij uitstek voor hoge gebouwen, waarin bovenin rook en warmte wordt gebufferd en afgevoerd zodat onderin een vluchtveilige situatie ontstaat. In parkeergarages ontbreekt een dergelijke zonering. Daarom moeten rook en warmte geforceerd één richting op gestuwd worden, waarna zij met behulp van kanalen en grote ventilatoren naar buiten worden afgevoerd. Om hier goed en efficiënt invulling aan te geven, is specifieke kennis nodig.”

Ditzelfde geldt voor een nieuwe ontwikkeling in parkeergarages, namelijk de toename van het aantal (laadplekken voor) elektrische auto’s. “Om ook hier tot het juiste samenspel van maatregelen te komen, brengen we ook hier graag de eisen, het gebruik en de doelstellingen in kaart.”

Als gevolg van de schaars beschikbare bouwgrond in Nederland gaan woon- en kantoorgebouwen steeds vaker de hoogte in. Om ook hier veilige vluchtroutes te garanderen, worden specifieke eisen gesteld aan de trappenhuizen. Van capaciteit tot bereikbaarheid en veiligheid. Manders: “In het Bouwbesluit staat bijvoorbeeld dat in hoogbouwprojecten een voorportaal aanwezig moet zijn. Echter gaat dit vaak ten koste van het nuttig besteedbaar/verhuurbaar woon- of werkoppervlak, waardoor veelal gekozen wordt voor een gelijkwaardig alternatief: een overdruksysteem. In dit geval blaast een mechanische toevoerinstallatie exact de juiste hoeveelheid lucht in het trappenhuis. Hierdoor kan geen rook meer naar binnen stromen en wordt een veilige vluchtweg geborgd.” Bij RWA-overdruksystemen is altijd sprake van een gebalanceerd systeem, vertelt hij. “Daarom wordt ook een drukgeregelde afvoervoorziening geïnstalleerd, die voorkomt dat de druk te hoog oploopt. Immers moeten alle aanwezigen in het gebouw de deuren naar het trappenhuis nog eenvoudig kunnen openen. Een branddetectiesysteem zorgt hierbij voor de juiste aansturing.”

Tot slot ziet Manders een groeiende vraag in tunnelrenovaties. “Ons waterrijke land telt honderden bruggen, sluizen, tunnels en viaducten uit de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw, die na jaren van intensief gebruik aan renovatie of vervanging toe zijn. Ook hierin spelen wij graag een rol, door het complete proces van advies en ontwerp tot montage en onderhoud uit handen te nemen. Hierbij kunnen Rijkswaterstaat, ProRail én de andere stakeholders vertrouwen op vele jaren kennis en ervaring in de branche. Maar ook op de meest innovatieve systemen. Zo hebben wij de vorm van de waaiers in onze tunnelventilatoren geoptimaliseerd, waardoor zij nog effectiever werken. En ook met onze nieuwste ophangingen kan veel winst worden behaald, waarover we de markt graag informeren.”