Sluishuis: Markante toegangspoort tot IJburg

De iconische en energie­neutrale nieuwbouw past perfect in het rijtje van Eye Filmmuseum, NEMO en het Pontsteigergebouw en krijgt een bijzondere asymmetrische vorm. Het gebouw is in een internationaal team ontworpen door de Deense architect Bjarke Ingels Groep (BIG) en BARCODE Architects uit Rotterdam, kent een omvang van zo’n 46.000 m² en omvat 442 appartementen, ca. 4.000 m² gemeenschappelijke en commerciële ruimten, 240 ondergrondse parkeerplaatsen en een hoogwaardig waterprogramma met plek voor 34 woonschepen en 50 pleziervaartuigen.

De ontwikkelcombinatie VORM Ontwikkeling/BESIX Real Estate Development (RED) won in 2016 de tender voor Sluishuis. “In haar uitvraag had de gemeente Amsterdam diverse uitgangspunten voor de nieuwbouw omschreven”, vertelt Thomas Veys, Business Development Manager bij BESIX RED. “Zo moest Sluishuis niet alleen een markant gebouw worden, maar ook dé nieuwe toegangspoort tot IJburg. Het water moest een prominente rol krijgen in het ontwerp. Bovendien werden hoge duurzaamheidseisen gesteld. Samen met BIG, BARCODE Architects en VORM hebben we hier een prachtig plan voor uitgewerkt.”

Zodra alle vergunningen rond waren, hebben VORM Ontwikkeling en BESIX RED het project formeel overgedragen aan bouwcombinatie VORM en BESIX, dat samen met de architectencombinatie het technisch en uitvoeringsontwerp heeft uitgewerkt. Tijdens de uitvoering ziet de ontwikkelcombinatie toe op de kwaliteit, planning en budgetten. Ook worden eventuele ontwerpwijzigingen opgevolgd en wordt nog de aanbesteding van het waterprogramma afgerond. Dit waterprogramma wordt gerealiseerd door een gespecialiseerde waterbouwer.

Bijzonder aan Sluishuis is dat het project zich in het water van het IJ bevindt, vertelt Lieven van Sande, projectdirecteur van BESIX. “We hebben het bouwterrein daarom volledig op het water moeten terugwinnen. Alle palen zijn vanaf het water geheid. Bovendien hebben we vanaf pontons/dekschuiten een dubbele stalen damwand geslagen. De buitendamwand dient voor de realisatie van het bouwterrein; de binnendamwand voor de parkeergarage.” Ook de zandaanvulling is gebeurd vanaf het water, vertelt hij. “De bedoeling is dat net voor de oplevering alles weer wordt afgegraven en de damwanden worden verwijderd, zodat de nieuwbouw in het water komt te staan.”

In september 2019 was het bouwterrein gereed en kon de bouwkuip worden leeggepompt. “Toen zijn we begonnen aan de keldervloer op niveau -2, die eind 2019 is gegoten”, aldus Van Sande. “Sluishuis wordt volledig opgetrokken uit beton. Vanwege de specifieke constructie wordt het meeste beton ter plaatse gestort.” Kenmerkend aan de nieuwbouw is de bijzondere gebouwvorm, dat naar voren lijkt te hellen. “Constructief gezien functioneert de nieuwbouw als een weegschaal”, vertelt Anne Ippel, projectleider realisatie bij VORM. “Bovenop de L-vormige bouwkuip wordt trapsgewijs een vierkante constructie gebouwd. Onder de keldervloer zijn twee enorme drukpoeren geplaatst, waarop de cantilever (het uitkragende deel) steunt. Met het oog op de trekkrachten is aan de achterzijde telkens een trekpoer gebouwd. Bovendien wordt op de bovenliggende verdiepingen veel trekbandwapening voorzien om het gebouw in balans te houden. De tiende verdieping krijgt de permanente trekkrachten te verwerken en is daarom dikker uitgevoerd.”   

Naast permanente funderingspalen zijn ca. 70 tijdelijke palen gesneld ter ondersteuning van de cantilever. Deze tijdelijke palen worden verwijderd zodra de dakvloer is gestort en het gebouw zichzelf in evenwicht kan houden. “Aan het begin van de cantilever zijn 62 meter lange Tubex-palen naar de derde zandlaag geboord”, vertelt Van Sande. “Deze palen ondersteunen de drukpoeren waarop de cantilever rust.” Ippel: “Voor iedere vloer die we storten hebben we nauw overleg met de constructeur. Vooral met betrekking tot de cantilevervloeren. In dit project hebben we te maken met een tijdelijke en theoretische hoogte. We bouwen de constructie als het ware schuin omhoog, waarbij we rekening houden met de berekende zettingen. Naarmate de bouw vordert en meer gewicht wordt toegevoegd, zal de constructie nivelleren naar een waterpas niveau. Bij de oplevering is het gebouw perfect horizontaal.”

De nivellering/zetting is ook bepalend voor de afbouw van de gevel, aldus Ippel. “Een aantal vlakken in Sluishuis krijgt te maken met behoorlijke vervormingen. Met de engineering van de HSB-elementen, kozijnen en balkons hebben we hier nadrukkelijk rekening mee gehouden. Sluishuis krijgt twee betonnen liftkernen, die tevens dienst doen als constructief punt. De gevels worden compleet opgebouwd met houtskeletbouwelementen, met verspringende balkons met Isokorf® onderbrekingen. Op deze manier proberen we zo min mogelijk gewicht toe te voegen. Immers leidt elke kilo die we toevoegen tot extra voorzieningen in het betoncasco.” Het startmoment voor de montage van de HSB-elementen wordt bepaald door de constructeur, op basis van de vervormingen van het casco. “Waar je normaal gesproken toleranties hebt van 20 mm rondom een HSB-element, houden we hier een tolerantie van rondom 30 mm aan. Het betoncasco heeft namelijk dusdanige vervormingen, dat we hier in het afbouwpakket rekening mee moeten houden. We willen de vervormingen niet zichtbaar hebben ten opzichte van de gevelelementen. Daarom worden specifieke voorzieningen getroffen.”

De gevel wordt volledig beplaat. “Voor de façade is gekozen voor brut (onbehandeld) aluminium”, vertelt Van Sande. “Dit wordt gecombineerd met houtwerk, waarmee het gebouw een natuurlijke uitstraling krijgt.” In totaal worden 442 woningen gerealiseerd, waarvan 73 koopwoningen. “Waar de koopappartementen in overleg met de kopers worden afgewerkt, worden alle huurappartementen inclusief keuken, badkamer, toilet en behang- en sauswerk opgeleverd.” Ippel: “Alle binnenwanden worden uitgevoerd in metalstud en op de ruwe vloer geplaatst. Het onderdetail wordt bovendien zodanig opgebouwd, dat deze tijdens de bouw nog 20 mm vervorming in de wand kan opnemen. Immers hebben we ook inpandig met zettingen te maken.” De commerciële ruimtes worden vooralsnog casco opgeleverd.

Met het ontwerp en de bouw van Sluishuis wordt groots ingezet op sociale duurzaamheid, klimaatadaptie en innovatief (hergebruik) van materialen, zoals groen beton en hout. Er wordt gebruik gemaakt van duurzame energie en met deze energie wordt zo efficiënt mogelijk omgegaan, vertelt Van Sande. “Het totale project is energieneutraal. Er wordt gewerkt met een WKO-bron en ieder appartement krijgt zijn eigen warmtepomp, waarmee zowel verwarmd als gekoeld kan worden. Daarnaast wordt voorzien in balansventilatie, driedubbele beglazing en een warmterecuperatiesysteem in de douchegoot. Op het dak van de nieuwbouw komen zonnepanelen. Daarnaast wordt een zonnepaneleneiland aangelegd en wordt de nieuwbouw verrijkt met een grijswatersysteem.” De oplevering van Sluishuis is voorzien voor eind april 2022.  

Opdrachtgever
Gemeente Amsterdam

Ontwikkeling
Ontwikkelcombinatie VORM Ontwikkeling/BESIX Real Estate Development (RED)

Bouwmanagement
BOAG

Kwaliteitscontroles
BBC Bouwmanagement

Constructeur
Van Rossum Raadgevende Ingenieurs

Uitvoering
Bouwcombinatie VORM Bouw/BESIX Nederland

Fundering, grondwerk en bemaling
HeSto v.o.f. uitvoeringsteam (Gebr. van ’t Hek B.V. en aannemings- en transportbedrijf Roel van der Stoel B.V.)

Wapeningsstaal
Balvert Betonstaal

Bekistingen en ondersteuningen
Doka

Hout en plaatmateriaal
Houtgroep Van Drimmelen

HSB-elementen
VIANEN

Aluminium kozijnen, Franse balkons en schuifpuien
Facédo

Aluminium profielsystemen
Kawneer

Volglazen balustrades
FEK Metaal

Installaties
ETB Cas Sombroek, Van der Sluis Technische Bedrijven, Klimaatgarant

Hoofdmaatvoering en monitoring
Fund Maatvoering