Het verhaal van de tropische landbouwschool 

De transformatie van een tropische landbouwschool naar een markant woningensemble was voor ontwikkelaar en bouwer Ter Steege Bouw Vastgoed bepaald geen sinecure. Ondanks het forse spanningsveld tussen de eisen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de inpassing van het gewenste woonprogramma is het project Nieuwlarenstein in Deventer een succesverhaal geworden. Per slot van rekening zijn de nieuwe eigenaren van de 73 woningen trots op hun huis en bijzondere woonomgeving. En daar doen initiator en projectontwikkelaars Andries Tolman en Dennis van Eerden van Ter Steege Bouw Vastgoed het allemaal voor. 

“Het verhaal moest verteld worden.” Deze zin keert regelmatig terug in het interview tussen de verslaggever van Stedenbouw en beide projectontwikkelaars van het vastgoedbedrijf uit Apeldoorn. Met het verhaal doelt Tolman – die namens zijn werkgever in 2015 het monumentale schoolgebouw aankocht voor herontwikkeling tot woonbuurt – op de geschiedenis van de Middelbare Koloniale Landbouwschool ‘Larenstein’ ten noordoosten van het centrum van Deventer.

Het bakstenen schoolgebouw – een Rijksmonument – werd vanaf haar ontstaan in 1912 in fasen tot aan de Tweede Wereldoorlog uitgebreid met bouwdelen die evenwijdig langs de binnenplaats werden gerealiseerd. De binnenplaats werd destijds benut voor het telen van tropische planten en gewassen uit koloniale gebieden. De orthogonale opzet van de historische bebouwing moest volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed terugkomen in de herontwikkeling, maar Ter Steege Bouw Vastgoed had het liefst de bouwkundig minder bijzondere bouwdelen uit de latere periodes enigszins meer gesloopt om het woonprogramma (in totaal 74 woningen) op een optimale manier te realiseren. Met de Rijksdienst is uiteindelijk een compromis bereikt, waarbij een deel van de latere uitbreidingen is gesloopt en een deel is geïntegreerd in de nieuwbouw. Voorwaarde was wel dat de oorspronkelijke structuur van de ontwikkeling van de school zichtbaar zou blijven.

Middenin de ruime carrévormige binnenplaats van Nieuwlarenstein, zoals de woonbuurt nu wordt genoemd, blikken Van Eerden en Tolman met voldoening terug op zes ‘tropenjaren’. In deze groene oase van rust dringen de verkeersgeluiden vanaf de twee drukke aangrenzende invalswegen niet door. De gemeenschappelijke binnenplaats – fraai ingevuld door rechthoekige borders met sierplanten en in een later stadium bomenweides, moestuinen en enkele exoten – wordt omzoomd door een markant palet van 73 woningen, variërend van 19 statige herenhuizen tot 44 appartementen, 9 grondgebonden atelier-/rijwoningen en 1 vrijstaande woning. 

Het oudste hoofdgebouw uit 1912 – een Rijksmonument in landelijke chalet-stijl met bruine licht genuanceerde en okergele geglazuurde baksteen, wolfseinde dakkappen en een regelmatige, verticale gevelgeleding – is uiteraard in ere gelaten, volledig gerestaureerd en getransformeerd tot appartementencomplex. Aan de binnenplaatszijde zijn nieuwe balkons toegevoegd. Aan de zijde van de openbare weg zijn nauwelijks zichtbare wijzigingen doorgevoerd, vanwege de status als Rijksmonument. Opvallend is verder dat de gevel van één van de woningen aan deze zijde een groot hoefijzervormig roederaam bevat. Ook herbergt deze woning over de gehele breedte een art-deco boekenkast als herinnering aan de schoolbibliotheek die hier vroeger heeft gezeten.

Ook de vroegere timmerwerkplaats en smederij – met haar langgerekte monumentale gevel in sobere chalet-stijl – is stijlvol gerestaureerd en getransformeerd naar bijzondere stadswoningen. Bijzonder is met name de indeling van de woningen, die gekenmerkt wordt door drie lage verdiepingen aan de straatzijde en een bijna vijf meter hoge woonkamer aan de tuin- en binnenplaatszijde.

Verder zijn twee resterende bouwdelen uit 1936 en 1956 gerenoveerd. De monumentale waarde schuilt hier niet in de bouwkundige en architectonische kwaliteit, maar weerspiegelen de snelle groei en het succes van deze unieke school. “Constructief waren deze bouwdelen namelijk een drama… Desondanks hebben we de gebouwen ingrijpend gerenoveerd met onder meer een van top tot teen nieuwe gevelpui met antracietgrijze stalen profielen. Wat dat betreft zijn we erg trots op het resultaat”, aldus Van Eerden en Tolman.

De L-structuur met de verbouwde tropische landbouwschool en smederij annex timmerwerkplaats is voltooid tot een compleet carré met nieuwbouwwoningen in een strak geordende blok- en vleugelstructuur die de binnenplaats omzomen. In het verlengde van het monumentale hoofdgebouw is een nieuw bakstenen appartementencomplex gerealiseerd die via een sobere loopbrug verbonden is. De nieuwe vleugel heeft een eigentijdse architectuur met historische accenten, zoals de regelmatige ritmiek van de gevelelementen (vensters en dakkapellen). Bewoners van de rijwoningen en herenhuizen hebben een prachtig uitzicht op de groene binnenplaats via een 5 meter hoge glaspui.  

Bouwfysische afwegingen

Ter Steege Bouw Vastgoed had graag bouwfysische maatregelen in de gerenoveerde bouwdelen van 1912 en 1918 getroffen om het wooncomfort voor de bewoners te optimaliseren. Het liefst had de vastgoedontwikkelaar geluidswerend isolatieglas toegepast, maar dat vond de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed afbreuk doen aan de monumentale raampartijen. Daarom werken de meeste bewoners met voorzetramen aan de binnenzijde, een compromis van comfort en monumentaliteit. “Er zijn voortdurende afwegingen gemaakt omtrent de bouwfysica. Zo zijn voorzetruiten geplaatst waar gevels deels niet geïsoleerd zijn en hebben de dakkapellen wel het bouwfysisch comfort van deze tijd, terwijl ze niet de ritmiek aan de buitenzijde verstoren”, aldus Van Eerden. 

Bouwinfo

Projectontwikkelaar
Ter Steege Bouw Vastgoed, Apeldoorn

Architect
ArchitectenLab, Deventer

Aannemer
Ter Steege Bouw Vastgoed, Apeldoorn

Traject herontwikkeling
2015 – 2021