EMA | Amsterdam

Europees prestigeproject in Amsterdam

Aan de Amsterdamse Zuidas verrijst het nieuwe onderkomen van de European Medicines Agency (EMA). In recordtempo welteverstaan. Het Rijksvastgoedbedrijf en Bouwcombinatie EMA zetten alles op alles om dit prestigieuze pand eind 2019 op te leveren, zónder concessies te doen aan kwaliteit en veiligheid.

De EMA was gevestigd in Londen, maar moest vanwege de Brexit verhuizen. In 2017 ging de EU op zoek naar een nieuwe vestigingslocatie voor het agentschap. Diverse landen stelden zich beschikbaar. Nederland deed, via het ministerie van VWS en het Rijksvastgoedbedrijf, ook een bod en werd in november 2017 verkozen. Doorslaggevend waren het goede vestigingsklimaat, de bereikbaarheid via Schiphol en de wijze waarop de locatie en het voorgestelde gebouw aansluiten op de wensen en behoeften van de EMA.

Snelheid is allesbepalend
Fokke van Dijk, senior architect bij het Rijksvastgoedbedrijf, is vanaf het beginstadium bij de ontwikkeling van het EMA-gebouw betrokken. Hij vertelt: “Toen de behoefte aan een nieuw onderkomen voor EMA ontstond, stond de Brexit-datum nog op 29 maart 2019. Alleen met een bestaand gebouw konden we voor deze datum in die behoefte voorzien. Wij vonden echter geen gebouw dat volledig geschikt was. We stelden voor om een nieuw, op maat gemaakt gebouw te realiseren. Tot de oplevering van dit nieuwe gebouw biedt het Sparkgebouw in Amsterdam-Sloterdijk onderdak aan de 900 EMA-medewerkers. Die oplevering mag natuurlijk geen jaren op zich laten wachten. Snelheid is allesbepalend in dit project. Daartoe nemen we de nodige maatregelen.” 

Duurzaam en toegankelijk
Het architectonisch ontwerp werd al in het bod aan de EU meegenomen. Dit ontwerp, gerealiseerd door Van Dijk, was gebaseerd op het ruimtelijke Programma van Eisen van de EU en de eigen criteria van het Rijksvastgoedbedrijf voor rijksgebouwen. “Het gebouw beslaat bijna 40.000 vierkante meter en heeft twintig verdiepingen”, aldus Van Dijk. “In de laagbouw, de onderste drie lagen van het gebouw, bevindt zich het conferentiedeel met zalen waar tot zo’n 120 mensen kunnen vergaderen. Een auditorium voor 280 mensen is door EMA aan het programma toegevoegd. Het kantoorgedeelte, met 1.300 lichte en inspirerende werkplekken, bevindt zich in de toren van het gebouw.” 

Conform de standaard van het Rijksvastgoedbedrijf is het EMA-gebouw bijna energieneutraal. Ook krijgt het, net als de andere gebouwen op de Zuidas, een BREEAM ‘Excellent’-certificering. Van Dijk: “We besteden tevens veel aandacht aan integrale toegankelijkheid voor mindervaliden. Een vanzelfsprekend, maar voor de EMA heel belangrijk thema.”

Het gebouw beslaat bijna 40.000 vierkante meter en heeft twintig verdiepingen.

Statig gebouw met grillig groen
Van Dijk vervolgt: “Naast het inpassen van het programma en de duurzame maatregelen hebben we gekeken naar: wat maakt een passende architectuur? Wat is kenmerkend voor de organisatie en hoe sluiten we daar op een geabstraheerde manier op aan? Enerzijds geeft het gebouw blijk van de wetenschappelijke autoriteit van de EMA. Het agentschap staat wereldwijd bekend als belangrijke kwaliteitsbeoordelaar van veiligheid van geneesmiddelen voor mens en dier. Daar hoort een statige toren bij met een duidelijke richting en systematiek. Architectonische ingrepen zijn ook altijd functioneel. De diepe aluminium frames geven bijvoorbeeld expressie aan de gevel, maar hebben ook een zonwerende functie. Aan de andere kant is EMA verbonden met de gezondheidszorg, en daarmee met de grilligheid van de natuur. De daktuin, de groene wand en de binnentuinen bewegen zich in allerlei vormen door het gebouw en bieden tegenwicht aan de rigide ordening van het gebouw.” 

Op poten
Nog voor de start van de aanbesteding trof het Rijksvastgoedbedrijf de nodige versnellende maatregelen. Met het eigen multidisciplinaire team – bestaande uit onder andere architecten, technisch adviseurs, juristen, makelaars en projectmanagers – werd het project al een heel eind op poten gezet. “Tegelijkertijd gingen we alvast in overleg met betrokken partijen als de Omgevingsdienst, Welstand en de Veiligheidsregio”, vertelt Petra Lutke Schipholt, projectmanager bij het Rijksvastgoedbedrijf. “Die zaken hadden we allemaal al helder bij de start van de aanbesteding. Daar hebben we enorm veel snelheid mee gemaakt.”

Om de kern wordt het gebouw opgebouwd met een staalconstructie en staalplaatbetonvloeren.

Dialoogsessies
In oktober 2017, vooruitlopend op de toekenning aan Nederland, maakte het Rijksvastgoedbedrijf een start met de aanbestedingsprocedure. Deze bestond uit een selectie- en dialoogfase. De opdracht werd in maart 2018 gegund aan Dura Vermeer, die een bouwcombinatie aanging met Heijmans. Lutke Schipholt: “Voor de gunning van de opdracht was een aantal criteria voor ons van belang, zoals: hoe borgt de aannemer de kwaliteit, wat is zijn visie op onderhoud en hoe zorgt hij ervoor dat hij de planning haalt? Daar maakten we duidelijke afspraken over. De dialoogfase gebruikten we om samen met de aannemer de verschillende onderdelen van het project verder uit te werken. Bij elke dialoogsessie keken we: waar hebben we het precies over, hoe pakken we het aan en welke functies hebben we hierbij nodig? Zo gaven we heel gericht en efficiënt invulling aan die sessies. Dit resulteerde binnen twee maanden in uitvoerbare plannen en ontwerpen.”

Snelheid tijdens uitvoering
Lutke Schipholt vertelt verder: “Om de snelheid er tijdens de uitvoering in te houden, halen we de verschillende fasen uit elkaar. Zo trokken we de kern al op, terwijl de gevel nog uitgedetailleerd werd. Verder maken we snelheid door alleen proven technologies toe te passen.” Voor het oprichten van de kern is een glijkist ingezet. Met een snelheid van tien centimeter per uur werd in zes weken het hoogste punt op 80 meter hoogte bereikt. Om de kern wordt het gebouw opgebouwd met een staalconstructie en staalplaatbetonvloeren. Verder wordt zo veel mogelijk prefab toegepast. Lutke Schipholt: “Snelheid is op dit project alles, maar veiligheid gaat daarboven. Dat is voor ons evident.”

Trots
In mei 2018 ging de bouw van start. Net als de kern zijn inmiddels ook de ruwbouw en het dak van de laagbouw gereed. Van de binnenwanden en de installaties op de begane grond is 80% afgerond, op de eerste verdieping is de helft daarvan gereed. “Als de toren op voldoende hoogte is, gaat de gevel op de onderliggende verdiepingen erin”, zegt Lutke Schipholt. “Direct daarop volgen de installaties en afbouw. De primaire installaties zijn al tijdens de ruwbouw aangebracht, op basis van het 3D-model.” Ondanks de hoge tijdsdruk en de wind als grootste uitdaging zit de voortgang er goed in. Lutke Schipholt: “Met ons dedicated team en dankzij de nauwe samenwerking met de betrokken partijen krijgen we veel voor elkaar. Daar zijn we trots op.” Van Dijk is het daarmee eens: “Er is veel aandacht voor dit prestigeproject. Aannemers en onderaannemers werken daar graag aan mee. Iedereen is erop gebrand om dit imposante gebouw veilig, op tijd en op kwalitatief hoog niveau op te leveren.”