Restauratie Paleis Het Loo: Een monumentale puzzel van ruim 20.000 waardevolle stukken

Met de overdracht van het Corps de Logis is voor Erkend Restauratie Bouwbedrijf Koninklijke Woudenberg een eind gekomen aan 3,5 jaar demonteren, saneren en restaureren van Paleis Het Loo. Samen met Technisch Directeur Wibo van der Jagt blikken we terug op de hoogtepunten én uitdagingen van dit immense project.

Ruim 30 jaar na de openstelling als museum heeft Paleis Het Loo een ingrijpende vernieuwing en verbouwing ondergaan. Tussen januari en maart 2018 zijn de museumcollecties voorzichtig uit de paleisvertrekken en vleugels gehaald en opgeslagen, waarna de bouwwerkzaamheden van start gingen. Om goed (en veilig) onderhoud mogelijk te maken, zijn de werkzaamheden slim gecombineerd met een grondige asbestsanering. “Voor de asbestsanering hebben wij nagenoeg alle monumentale kamers van Paleis Het Loo zorgvuldig gedemonteerd”, vertelt Van der Jagt. “Voor de opslag van de uitkomende monumentale onderdelen was een ruimte aangewezen in de oostelijke vleugel, maar dit zorgde voor grote loopafstanden. Daarom hebben wij in ons Plan van Aanpak een alternatief voorgesteld met een ketenpark van vier verdiepingen, die rechtstreeks in verbinding stond met het paleis. Hierdoor werden niet alleen loopafstanden, maar ook risico’s op beschadigingen tot een minimum beperkt. In het ketenpark werden onder andere relatieve vochtigheid en temperaturen continu gemonitord. Hierdoor kon vraaggestuurd geklimatiseerd worden én werd alle timmerwerk perfect geconserveerd.”

In totaal is circa 4.500 m² asbest aangetroffen en gesaneerd, vertelt Van der Jagt. Een enorme hoeveelheid, die ongeveer gelijk staat aan de oppervlakte van het Bassecour. “Met name tijdens de grote hersteloperatie van eind jaren ’70 tot midden jaren ’80 – toen asbest nog was toegestaan – is het materiaal op tal van plekken toegepast. Niet verwonderlijk, want asbest is vochtongevoelig, brandwerend, hard, stootvast en gemakkelijk te verwerken. In Paleis Het Loo is het hoofdzakelijk toegepast als brandwerende voorziening tussen vloeren en plafonds en in wanden, maar ook als stelplaat onder balklagen en kapiteeltjes van kolommen. Om deze asbestlocaties schoon te maken, was niet eenvoudig. Onderdeel van onze opgave was bovendien om de hoogmonumentale 17e eeuwse plafonds met beschilderd houtwerk en geornamenteerd stucwerk te behouden en niet te demonteren voor de sanering. Door een zorgvuldige planvorming, indeling van asbestcontainments en zorg en aandacht tijdens de asbestsanering is dit gelukt.” 

De indeling van de asbestcontainments vroeg sowieso om creativiteit, vertelt hij, want er moest monumentaal timmerwerk tot lengtes van maar liefst 6 meter gedemonteerd worden. “Dit resulteerde in asbestsluizen met lengtes tot 12 meter. In overleg met onze asbestsaneringspartner hebben we dit slim binnen het paleis kunnen realiseren.”

Om veilig te kunnen werken in asbestcondities, heeft Koninklijke Woudenberg voor aanvang van het project alle timmerlieden een asbestcursus laten volgen. Vervolgens zijn de containments opgebouwd en hebben de timmerlieden, inmiddels Deskundig Asbestverwijderaars (DAV1), de stijlkamers gedemonteerd. “Voor alle circa 60 stijlkamers is een uitvoeringsplan op maat uitgewerkt”, vertelt Van der Jagt. “Bovendien zijn uitgebreide 3D-scans gemaakt. Bijvoorbeeld van de wanden en plafonds. Elk onderdeel is voorzien van een vooraf bepaald specifiek nummer, op basis waarvan onze timmerlieden de onderdelen hebben verwijderd én in containment hebben schoongemaakt. Ook hebben alle onderdelen een unieke barcode gekregen, waardoor we te allen tijde konden terugzoeken in welke stijlkamer en op welke plek het onderdeel moest worden teruggeplaatst. Hierdoor ontstond een soort omgekeerde monumentale puzzel, met meer dan 20.000 zeer waardevolle puzzelstukken.”

Alle stijlkamers zijn met zeer veel zorg gedemonteerd, benadrukt Van der Jagt. “Van iedere kamer is een volledige foto-opname gemaakt, op basis waarvan we bestaande en eventuele nieuwe beschadigingen konden inventariseren. Deze beschadigingen zijn zo terughoudend mogelijk geretoucheerd door een erkende restauratieschilder, zodat de tand des tijds in de kamers ook na de restauratie duidelijk zichtbaar blijft.”