Nieuwe toekomst voor oud FIOD-kantoor

Het voormalige FIOD-kantoor in het Haarlemse stadsdeel Schalkwijk ondergaat een ingrijpende transformatie. Het overgrote deel van het gebouw en een deel van de technische installaties blijven daarbij behouden, terwijl het rijkskantoor toch een volledig andere en veel opener uitstraling krijgt. Een voorbeeldig project als het gaat om circulair (ver)bouwen.

De opdracht voor de transformatie werd door het Rijksvastgoedbedrijf na een tender in 2020 gegund aan BAM Bouw en Techniek. “Wij hebben voor dit project een kernteam samengesteld en met architecten MVSA en Beyond Space een ontwerp gemaakt dat uitging van zoveel mogelijk hergebruik”, zegt Bertil Groot, projectmanager bij BAM Bouw en Techniek. “Onze ontwerpvisie heette ‘Open up’; we wilden er een heel transparant kantoor van maken. Met handhaving van het bestaande gebouw hebben we een heel ander gebouw ontworpen. Ons ontwerp paste het beste bij de eisen van het Rijksvastgoedbedrijf.”

“In principe wilden we niks weggooien, maar hergebruik alleen om het hergebruik is niet de bedoeling. Bovendien is hergebruik niet bij alles mogelijk”, aldus Groot. “Je moet het doen als het kwalitatief verantwoord is en als je een goed eindproduct kunt leveren.” Aan de sloop ging daarom een grondige inventarisatie van met name de technische installaties vooraf. “Het vraagt een bepaalde mindset: eerst nadenken voordat je iets weggooit. We hebben alle installaties, waarvan het de intentie was deze te hergebruiken, systematisch gecontroleerd en gekeurd. We wilden zeker weten of ze nog aan de geëiste kwaliteitseisen voldeden. Met de opdrachtgever en toekomstige gebruikers hebben we intensief overlegd of hergebruik wel of niet verstandig was. Luchtbehandelingskasten, transportleidingen en cv-verdelers zijn zoveel mogelijk behouden. Dit was bijvoorbeeld bij de HR cv-ketel niet mogelijk; die is vervangen door een nieuwe, kleinere ketel. Installaties die behouden konden worden, zijn gemarkeerd. Het betekende voor onze mensen ook een andere werkwijze, ze moesten er heel zorgvuldig mee omgaan tijdens de verbouwing.” De karakteristieke 8-hoekige betonnen paddenstoelkolommen zijn alleen opgeschuurd. “Je ziet nog de gaten waar tussenmuren waren bevestigd. Die hebben we bewust niet weggewerkt, want je mag zien dat het een bestaand gebouw is.”

Materialen waarbij hergebruik niet mogelijk was, werden gedemonteerd en opslagen in de ondergrondse parkeergarage. Het overgrote deel vond elders een nieuwe bestemming. Bij nieuw toegepaste materialen of apparatuur speelt hergebruik ook een rol. Zo wordt op de begane grond een vloer aangelegd, waarvan de steenstrips gemaakt zijn van restproducten van andere materialen. De nieuwe verlichtingsspots zijn voor 80 procent vervaardigd met circulaire materialen. Voor de productie hiervan is onder andere gebruik gemaakt van een 3D-printer.

Het U-vormige gebouw, in de jaren ’70 ontworpen door architect Oyevaar, had verlaagde plafonds met daarachter de installaties en opvallende naar binnen gekeerde gele erkers. “Het was nogal een donker en somber gebouw, waar nu meer mensen moeten komen te werken. Om daarvoor voldoende vloeroppervlak te maken, hebben we de erkers omgekeerd. De nieuwe erkers hangen nu aan de buitengevel, die ook is schoongemaakt en gekeimd”, aldus Groot. “Deze erkers leveren niet alleen meer vierkante meters op, maar ook meer lichtinval. Op de plek van de oude erkers zijn de vloeren aangestort. De verlaagde plafonds zijn verwijderd, de installaties hangen nu in het zicht, wat ook een ruimtelijker gevoel geeft. De oude plafondroosters zijn met stof bekleed om te worden hergebruikt als akoestische muurpanelen.”

Op de begane grond krijgt het gebouw een bescheiden uitbreiding, een volledig houten en demontabele constructie waarin het vergadercentrum wordt ondergebracht. Groot: “Deze renovatie is in principe voor 15 jaar. We hebben ook nagedacht over wat we tegen die tijd nog met de materialen en installaties kunnen. Zo kan het akoestisch materiaal dat is aangebracht op de plafonds weer worden verwijderd en hergebruikt.”