Monument onderhouden: hier moet je aan denken

Wie van plan is om onderhoud te plegen aan het monument, kan zich beter goed inlezen. Er gelden allerhande regels en beperkingen waaraan een eigenaar van een monument zich moet houden. Dit zijn de algemene regels. Per gemeente of zelfs per object kunnen de regels verschillen.

Checklist maken voor inspecties

In principe kan er bij het onderhoud het best gewerkt worden volgens een checklist. Naast de algemene tips, gelden er vaak ook nog beperkingen en regels rondom het monument zelf of gelden er plaatselijke verordeningen. Ga op zoek naar de regels rondom het monument en maak er een checklist van.

Zo kunnen eigenaren van monumenten ook hun eigen inspectie uitvoeren, die in grote lijnen overeenkomt met wat een inspecteur zou doen. Hiervoor kunnen eigenaren (en inspecteurs) bijvoorbeeld de Inspectie-app van Incontrol gebruiken.

Een specialist vinden voor bouwhistorisch onderzoek

Het onderhouden van monumenten is een vak op zich. Niet iedere aannemer of vakman kan de klus klaren. Het is belangrijk een aannemer in te schakelen die specifiek kennis heeft van het restaureren van monumenten.

Een paar van deze bedrijven zijn te vinden in het ‘Kennis&Kunde-register’. Wie een bedrijf uit dit register kiest, is er van verzekerd dat de werkzaamheden op de juiste manier en met inachtneming van de regels rondom monumenten worden uitgevoerd.

Om te weten wat er kan en mag, is misschien een bouwhistorisch onderzoek nodig. Een bouwhistoricus doet dan onderzoek naar het pand. Deze kan advies geven over welke onderdelen van het pand zeker behouden moeten blijven en welke onderdelen minder van belang zijn.

Onderhoud plegen aan vloeren, daken, en de gevel

Wie onderhoud wil plegen aan de vloeren, moet er rekening mee houden dat de originele vloer zoveel mogelijk behouden moet blijven. Daarnaast is het belangrijk dat de wijzigingen ook weer ongedaan gemaakt moeten kunnen worden. Wie kiest voor een volledig nieuwe vloer, moet daarbij ook denken aan de rest van het gebouw: vormen de vloer en de rest van het gebouw nog een eenheid?

Veel Nederlanders zijn echte doe-het-zelvers en denken zelf wel een dak te kunnen repareren of te onderhouden. In de praktijk blijkt dat vaak lastig, omdat men bij onderhoud aan het dak moet denken aan de staat van het monument. Isoleren van historische daken is bijvoorbeeld ingewikkeld, omdat dit vaak onvoorziene gevolgen heeft voor de vochthuishouding van het gebouw. Daarom is het raadzaam een monumentaal dak altijd door een professional te laten doen.

De gevel is misschien wel het belangrijkste van het monument: het is het aangezicht, het visitekaartje. Bij onderhoud van de gevel moet er voorzichtig gewerkt worden. Het schoonmaken van de gevel, het verwijderen van graffiti of het waterdicht maken van een gevel kan leiden tot schade. Denk erom dat het ook niet zonder meer is toegestaan het aangezicht te veranderen. Zo moeten in sommige gevallen bijvoorbeeld historische kozijnen behouden blijven.

Denk bij het plegen van onderhoud aan de charmes van het gebouw. Verlijm bijvoorbeeld geen houten kozijnen, maar gebruik een historisch beproefde, demontabele verbindingstechniek, waardoor het gebouw ook weer in originele staat te herstellen is. Over kozijnen gesproken: stalen kozijnen kunnen beter niet door dikkere profielen worden vervangen. Dat doet bijna altijd afbreuk aan de architectuur.

Werken aan een meerjarenplan

Enkele keren onderhoud plegen aan het monument is niet goed genoeg. Werk aan een meerjarenplan, en laat dit onderhoudsplan opstellen door een specialist. Dit plan vormt de basis voor preventief onderhoud.

Het handige van een meerjarenplan is dat het onderhoud van zaken die een verbinding hebben met elkaar, gekoppeld kunnen worden. Natuurlijk is ook een meerjarenplan aan vernieuwing onderhevig. Eigenaren van monumenten kunnen het plan jaarlijks bijstellen.

Regelmatige inspecties

Monumenten worden regelmatig geïnspecteerd. Een inspectie verloopt volgens de beschreven werkwijze van het Inspectie Handboek Monumentenwacht. Waar kijkt een inspecteur zoal naar?

Een inspecteur kijkt allereerst naar de buitenkant van het monument: hoe zien het metselwerk, het schilderwerk en de goten en afvoeren erop? Soms komt in de inspecteur ook lekkages op het spoor. Daarnaast let de inspecteur om het omliggende terrein. Denk daarbij aan tuinmuren, hekwerken, begroeiing en bestrating.

Ook het dak krijgt speciale aandacht tijdens een inspectie. Er wordt gekeken naar lekkages, aantasting door schimmels en houtborende insecten. Sommige kleine reparaties (zoals het schoonmaken van een verstopte goot) worden meteen uitgevoerd.

De inspecteur kijkt uiteraard ook naar de binnenkant. Zijn er vochtplekken, scheurtjes of hoopjes boormeel? Zijn de karakteristieke elementen nog zichtbaar? Hoe zien de trappenhuizen, stucplafonds, muurschilderingen en tegelvloeren er nog uit? Monumentenwachten bekijken elk object met een kritisch oog.