Delftse studenten presenteren hun ‘portiekflat van de toekomst’

De Nederlandse (woning)bouw kampt met twee grote uitdagingen: voor 2030 moeten er 1 miljoen betaalbare woningen worden bijgebouwd en in 2050 moeten alle woningen energieneutraal zijn. Dit is waar onze portiekflats in beeld komen. Ons land telt 847.000 woningen in portiekflats en een groot deel hiervan staat op de slooplijst. De missie van SUM echter is om deze woningen te behouden, duurzaam te renoveren én uit te breiden, door ze op te toppen. Door van de portiekflats galerijflats te maken, wordt bovendien de sociale cohesie vergroot.

SUM (Symbiotic Urban Movement) is een studententeam van de TU Delft, dat in juni deelneemt aan de Solar Decathlon Europe 21/22. Het team bestaat uit zo’n zeventig leden met 27 verschillende nationaliteiten en negen disciplines, die een integraal plan uitwerken voor de renovatie en uitbreiding van naoorlogse portiekflats. “Naast architectuur en engineering wordt gefocust op haalbaarheid en uitvoerbaarheid”, vertelt Nikki de Zeeuw, Communications & Branding bij SUM. “Zowel op stedenbouwkundig als duurzaamheidsniveau.” De portiekflats in de Haagse wijk De Dreef dienden hierbij als uitgangspunt. “Deze portiekflats stammen uit de jaren vijftig van de vorige eeuw en tellen vier verdiepingen, zonder lift. Bewoners beschrijven de woningen veelal als gehorig, gevoelig voor vocht en schimmelvorming en ‘te warm in de zomer en te koud in de winter’. Ook zien zij hun buurt verloederen. Aan ons de uitdaging om dit aan te pakken, door (1) het wooncomfort te verhogen, (2) de sociale cohesie in de flat én buurt te vergroten, (3) meer energie op te wekken dan het gebouw en de bewoners gebruiken en (4) meer biodiversiteit te creëren.”

Volgens berekeningen van SUM zijn veel naoorlogse portiekflats overgedimensioneerd. “Dit biedt mogelijkheden om de flats met een, twee of zelfs drie lagen op te toppen”, aldus De Zeeuw. “Zo ontstaat meer woonruimte op hetzelfde aantal vierkante meters en wordt de renovatie financieel aantrekkelijker voor woningcorporaties.” De schil van de zogenaamde ‘portiekflat van de toekomst’ wordt door het team opgewaardeerd met een nieuw ontwikkeld composietmateriaal met zeer hoge isolatiewaarden en het trappenhuis verhuist naar een zij-aanbouw, waar ook een lift wordt toegevoegd. Hierdoor worden de flats geschikt voor een veel bredere doelgroep. Door de vrijgekomen interne trappenhuizen bij de woningen te betrekken, ontstaat bovendien meer woonruimte. “Aan de voor- en achterzijde van de flats worden galerijen aangebouwd. Op deze galerijen en in de circulatiekern komen kleine sociale ontmoetingsruimten waardoor de onderlinge interactie op een natuurlijke manier wordt gestimuleerd. Diverse gemeenschappelijke ruimtes op begane grondniveau, zoals een koffiebar, wasserette en repaircafé, dragen hier eveneens aan bij.”

Om de snelheid in het project te houden en overlast voor bewoners tot een minimum te beperken, worden zoveel mogelijk onderdelen binnen het concept geprefabriceerd en als complete module op het werk aangeleverd. Ook als het om de installatietechnieken gaat.

Om energiezuinig wonen mogelijk te maken, worden behalve een ‘warme geveljas’ ook nieuwe installaties toegevoegd zoals een warmtepomp en zonnepanelen. “De Breman Installatiegroep is specialist op dit gebied”, aldus De Zeeuw. “Eerdere studententeams hadden al zeer positieve ervaringen met de manier waarop Breman werkt én meedenkt. Voldoende reden voor ons om opnieuw Breman te benaderen.” Mark Sprenkels, Manager Kenniscentrum Energietransitie bij Breman Installatiegroep: “Als landelijk opererend installatiebedrijf hechten wij grote waarde aan samenwerking. Zowel met bedrijfsleven als met studenten. Met de renovatie en uitbreiding van de portieketagewoningen spelen de SUM-studenten niet alleen slim en betaalbaar in op het enorme tekort aan woningen en de sociale uitdagingen, maar ook op de korte doorlooptijden op de bouw en het tekort aan vakmensen Door de wijze van bouwen kunnen wij de klimaat- en sanitaire installaties volledig prefabriceren.”

Voor de portiekflats hebben Breman en SUM een innovatief installatieconcept ontwikkeld, waarin bestaande technieken slim samenwerken. “Aan de basis van dit concept staat een samengestelde lucht/lucht-warmtepomp”, aldus Sprenkels. “Deze warmtepomp onttrekt zijn warmte uit het nieuwe, glazen trappenhuis en verdeelt de geconditioneerde lucht over de woningen. Een uitzonderlijk energie-efficiënte manier om de woningen het hele jaar door op een juiste en comfortabele temperatuur te houden. Door hiermee ook het warme water te verwarmen, wordt de flat zelfs energiepositief.”

Om deel te kunnen nemen aan de Solar Decathlon Europe 21/22 bouwt het SUM-team eerst een prototype op The Green Village, het ‘Living Lab’ van de TU Delft Campus. “Met dit proefmodel laten we op kleinere schaal zien dat ons plan daadwerkelijk duurzaam, haalbaar en maakbaar is”, aldus De Zeeuw. “Bovendien testen we of de technieken en materialen in de praktijk net zo werken als van tevoren bedacht. Het prototype bestaat uit de sociale begane grond en een prefab topmodule, waarin ook het grootste deel van de technieken wordt geïntegreerd. Hiernaast komt een versimpelde vorm van het trappenhuis.” Half maart moet het prototype gereed zijn. Een maand later wordt het model weer gedemonteerd en meegenomen naar Wuppertal, Duitsland. Daar wordt het in veertien dagen opnieuw opgebouwd en zal het samen met zeventien andere inzendingen meedingen naar de erkenning als ‘de beste oplossingen voor een klimaatbestendige toekomst’.