De Spaaihoeve | Een school zonder lokalen

Een school voor en door kinderen. Een strand met mogelijkheid tot zwemmen is er niet gekomen, maar een relaxhoek, een loungebank en een plek om te lezen zijn zeker geïntegreerd in de nieuwe school. Een school zonder lokalen.

Architect Simon Hanemaaijer: “De Jenaplan onderwijsvisie van De Spaaihoeve in Eindhoven is niet gebaat bij een traditioneel gebouw met klaslokalen, maar bij een school als een loft. Een slim dak op poten met vrij indeelbare ruimten, waarin het onderwijs clustergewijs een dynamische invulling krijgt.” Resultaat is enerzijds een gebouw als knipoog naar de historische hoeve die ooit op de locatie stond en anderzijds vooral de prettige sfeer en thuisgevoel dat de hoeve karakteristieken opleveren. Het ontwerp voor de Spaaihoeve is onconventioneel op meerdere vlakken. Dat begint met de gedachte van een school als loft. Een schoolgebouw om toekomstgericht onderwijs te kunnen geven, zonder gangen en traditionele lokalen. De hoofdconstructie van hout is ook niet vanzelfsprekend.

Buiten de gebaande paden
Was hout 100 jaar geleden nog hét bouwmateriaal, tegenwoordig wordt standaard gekozen voor de fossiele grondstoffen staal en beton. De gewenste overspanningen in het ontwerp van de Spaaihoeve zouden daarvoor ook reden kúnnen zijn. Hoewel hout een oeroud bouwmateriaal is, stuitten we op weerstand. Met betrekking tot rekenmethode en budgetten, weerstand in relatie tot gangbare processen en in andere ogenschijnlijke vanzelfsprekendheden. Waarom treden we dan toch buiten de gebaande paden, stellen we deze vanzelfsprekendheden ter discussie?

Welbevinden
Het antwoord op die vragen? Wij, school en architect, geloven in de positieve impact van een natuurlijke onderwijsomgeving, gebouwd met gezonde biobased bouwmaterialen. Ontwerpen vanuit het perspectief van ‘Total Cost of Ownership’ resulteert in ontwerpkeuzes die veel verder kijken dan alleen de primaire investering en ook de exploitatiekosten. Juist in dit ontwerp is gestuurd op het effect op de organisatiekosten, het welbevinden en positieve effect op leerprestaties van de leerlingen. Het materiaal hout levert daar integraal een zeer goede bijdrage in. Enerzijds vanwege de lage milieulast en schaduwkosten, het CO2 positieve effect. Anderzijds het natuurlijke effect op het binnenklimaat en ontbreken van toxische uitstoot. Bekijk het eens vanuit deze simpele vergelijking; wat is het verschil tussen een wandeling door betondorp of een wandeling in het bos? Vertaal dat door naar het onderwijsgebouw. Waar gaat je voorkeur dan naar uit? Een oud Chinees gezegde luidt niet voor niets: “Wanneer de dokter je niet meer kan genezen, ga dan in een houten huis wonen.”

Stapelen maar
Het schoolgebouw is mede vanuit een uitgesproken onderwijsvisie als éénlaags gebouw ontworpen. Een éénlaags gebouw heeft relatief veel gevel-, en dakvlak en daardoor meer transmissieverlies. Daar tegenover staat echter ook meer dakoppervlakte voor duurzame energie opwekking en vooral ook meer direct raakvlak tussen interieur en buitenruimte, wat voor de ruimtelijke beleving en daglichttoetreding zeer positief is. De besparingen op onder andere trappen, lift, brandscheidingen en bouwtijd plus de wezenlijke kostenbesparing op de éénlaagse constructie – versus een meerlaags gebouw- is integraal ingezet om de kwaliteit van het gezond en toekomstgerichte onderwijsgebouw te verhogen. Via onconventionele route is vroegtijdig een houtbouwer bij het project betrokken die vanuit zijn expertise gewend is om met boerenverstand te construeren. In samenwerking is de houtconstructie geëngineerd, compleet in BIM uitgewerkt en kant-en-klaar op de bouw aangeleverd. Het casco is geassembleerd binnen vier weken. Een schoolvoorbeeld van droog bouwen. Simpel gezegd was het een kwestie van stapelen; kolommen op een slim raster met daarop een onderslagbalk en daar weer op de dakbalken met vloerdelen.