Constructief puzzelstuk

De Meelfabriek in Leiden is een grootschalige transformatie, waarbij een monumentaal industrieel gebouwencomplex wordt herontwikkeld tot multifunctioneel woongebied. De oude monumentale gebouwen worden gecombineerd met nieuwbouw.

Pieters Bouwtechniek vervult de rol van constructeur voor De Meelfabriek. De constructeur ontwerpt – in nauw overleg met de architect, ontwikkelaar en aannemer – de nieuwe constructies en aanpassingen in de bestaande constructies. Hiervoor is een grondige analyse van de bestaande constructies essentieel.

Geen gebouw op het Meelfabriekcomplex is hetzelfde. Ze zijn in verschillende tijden gebouwd, met verschillende bouwmaterialen en systemen. De 40 meter hoge oude silo’s zijn van beton gemaakt met grote dichte betonwanden en het Meelpakhuis bestaat uit een compleet open betonnen kolommenstructuur, terwijl het Molen-Riffellokaal een stalen constructie met houten vloeren heeft. In totaal worden drie nieuwe gebouwen gemaakt: een 3-laagse ondergrondse parkeergarage en twee nieuwe woontorens. De overige gebouwen zijn bestaand en worden getransformeerd. Bij de transformatie worden de  bestaande constructies rigoureus aangepakt om de nieuwe functies mogelijk te maken. Er zijn grote gaten in de betonnen silowanden en dichte gevels nodig om van een pikdonker silogebouw of pakhuis een bruikbaar hotel of woongebouw te kunnen maken, waar voldoende daglicht binnen komt en de nieuwe bewoners in een goed leefklimaat kunnen verblijven. In de silo’s worden nieuwe vloeren gemaakt voor de hotelkamers. De gesloten gevels van het oude Meelpakhuis worden verwijderd, waarna de vloeren worden voorzien van balkonranden ten behoeve van de loftwoningen.

De uitdaging voor de constructeur is om de rigoureuze ingrepen mogelijk te maken, zonder dat de bestaande constructies instabiel worden en zonder dat er overmatige zettingen ontstaan. Hiervoor worden draagkrachtberekeningen gemaakt voor zowel de oude als nieuwe constructies. Belangrijk is dat de aanpassingen niet onhaalbaar duur worden.

Er zijn honderden archieftekeningen doorzocht, die goed bewaard zijn in de oude kluis van De Meelfabriek. Toch ontbraken er delen in het archief. Daarom is er veel meetwerk en materiaalonderzoek gedaan op locatie. Wat is de sterkte van het oude beton en staal? In hoeverre is het gebouw gescheurd? Waar ligt de wapening in het beton? Is de chemische samenstelling van het staal geschikt om nieuw staal aan te lassen? Hoe hoog staat het grondwater? Waar liggen de draagkrachtige zandlagen in de bodem?

Voor alle bestaande gebouwen worden de bestaande paalfunderingen hergebruikt. Een groot deel is op houten palen gefundeerd. Op diverse locaties is de fundering ontgraven en zijn de houten paalkoppen geïnspecteerd om te zien of deze rot zijn, hoeveel draagkracht ze nog hebben en hoe lang ze nog meegaan. Bij alle gebouwen zijn de palen nog goed, behalve bij het uit de 19e eeuw stammende Ketelhuis. Daar zijn de palen rot en wordt de complete fundering hersteld met nieuwe palen.

In het voormalige Meelpakhuis worden loftappartementen gemaakt. Door herberekening van de draagkracht van het bestaande betonskelet en de fundering kunnen drie nieuwe verdiepingen gemaakt worden op het bestaande gebouw. Het pakhuis kende een zware functie. Er lag veel meel opgeslagen en er werd met zwaar materieel gewerkt. De nieuwe woningen zijn minder zwaar en dit is benut om verdiepingen toe te voegen. Omdat het hogere gebouw veel meer wind vangt, wordt een nieuwe stabiliteitskern gemaakt. Lokaal worden er nieuwe funderingspalen bij geslagen.

Inmiddels is de bouw van fase 1 bijna gereed. Onderdeel van fase 1 was een 3-laagse ondergrondse parkeerkelder die direct aansluit op het Molen-Riffellokaal, dat gefundeerd is op houten palen. Het maken van zo’n diepe bouwput, direct naast een rijksmonument op houten palen, is geen sinecure. Alle constructies en uitvoeringsmethoden zijn nauwgezet berekend om de ruim 11 meter diepe bouwput te kunnen maken, zonder schade aan de belendingen te veroorzaken. Er is een bouwput met stalen damwanden en onderwaterbeton toegepast en de parkeergarage is gefundeerd op 476 geschroefde palen met een prefab betonkern.

Er wordt door het ontwerp- en bouwteam al ruim 6 jaar gewerkt aan dit complexe project. Niet te vergeten dat eigenaar/ontwikkelaar Ab van der Wiel daarvoor al bijna 30 jaar voorbereiding van alle processen had getroffen. En dan is de bouw van fase 2 eigenlijk pas net begonnen. Dit geeft aan wat er bij komt kijken om waardevol cultuurhistorisch erfgoed te transformeren. Pieters Bouwtechniek prijst zichzelf als ingenieursbureau gelukkig, dat zij aan zeer veel monumenten en transformaties mag meewerken. De Meelfabriek behoort tot één van de mooiste projecten op deze referentielijst.